Osmanlı Devleti ve İbn ‘Arabîcilik

Dâvûd-ı Kayserî’nin 1331’de Orhan Gazi tarafından bilinçli bir tercihle İznik Medresesi’ne müderris tayin edildiği tarihten itibaren İbn ‘Arabî’ci düşünce özgün yorumla Osmanlı medreselerinde tedris faaliyetlerine nüfuz etmeye başlamıştır. Buralardan yetişen müderrisler ve onlar arasından devlet hizmetlerine atanan bü- rokratlar anlayışı eğitim yönetim geleneğine yerleştirdiler. Onun medresesine tayini, Rum Selçukluları zamanındaki Sadreddîn-i Konevî mektebinin devamı olarak entelektüel dünyasına zihniyeti aşı- lamış bulunduğunu tarihsel vâkıa tescil eder. Bu vakıanın ikinci büyük yan- sıması tasavvuf geleneğinde yüzlerce yıl silinmeden devam etmek suretiyle gerçekleşti. sufileri hep ‘Arabîci idiler. üç boyutlu Ekberî gelenek yandan Yavuz Selim, Kanunî Süleyman III. Murad örneklerinde olduğu gibi sultanlarının zihniyet dünyalarında kuvvetle yer bulurken, diğer Kemal Ebussuud şeyhülislamlar verdikleri fetvalarla bunu takviye ettiler. Bu, edebiyat, san’at, bilim hayatında da kesintisiz alanı yarattı. Böylece devleti tarihte başka örneği bulunmayan tek oluyordu. Bir daha silinmemek üzere bütün asırlarını kaplayan bu zihniyet, imparatorluğun sonuna kadar etti. Aşağıdaki makale mühim hadiseyi ele almaktadır.